Ο Θ. Γλυνάτσης μιλά στο presspop για την παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών "Και τα ψάρια βγήκαν να πολεμήσουν ενάντια στους ανθρώπους"

Και τα ψάρια βγήκαν να πολεμήσουν ενάντια στους ανθρώπους
Συμπαραγωγή της εταιρίας θεάτρου DOT και της ομάδας ΑΤΟΝΑλ

Με βασική θεματολογία τους πνιγμούς των μεταναστών που διασχίζουν τη Μεσόγειο από τη Βόρειο Αφρική μέχρι τις ακτές της Ισπανίας, η Ανχέλικα Λίντελ, μια από τις σημαντικότερες φιγούρες του Ευρωπαϊκού θεάτρου, συνθέτει ένα «αντι-κοινωνικό έργο» που δεν έχει σαν στόχο τη ρεαλιστική, ειδησεογραφική απεικόνιση των πνιγμών, αλλά την κατασκευή μιας ακραίας, αναρχικής και επιθετικής μυθολογίας. Το έργο εξελίσσεται μέσω της ακατάπαυστης, ρατσιστικής φλυαρίας της Πουτάνας προς τον βουβό Κύριο Πουτάνα, που θίγει με καυστικό, αστείο και πολλές φορές βίαιο τρόπο την αντιμετώπιση της Δύσης απέναντι στην ανθρωπιστική τραγωδία.  Η περσόνα της συγγραφέως, η Ανχέλικα Off, διακόπτει τους μονολόγους της Πουτάνας τόσο για να απαριθμήσει τα ναυάγια, όσο και για να θίξει την στάση του σύγχρονου καλλιτέχνη απέναντι στους πνιγμούς των μεταναστών. Η εξέγερση των ψαριών που έχουν καταβροχθίσει τα πτώματα των μεταναστών και βγαίνουν για να επιτεθούν στην άρχουσα τάξη φαντάζει σαν Βιβλική παραβολή, σαν μύθος μιας υπόκωφης εξέγερσης που απειλεί άμεσα η έμμεσα την πραγματικότητα τόσο των «χαρακτήρων» του έργου, όσο και του κοινού που τους παρακολουθεί. 

Ο Θέμελης Γλυνάτσης μιλά στη Μυρτώ Βαγιώτα για την εξέγερση των μυθικών ψαριών που έχουν καταβροχθίσει τα πτώματα των μεταναστών στη σύγχρονη λευκή  Ευρώπη:

Οι πνιγμοί των μεταναστών και τα ψάρια που κατασπαράζουν τα πτώματά τους, τι ξεκλειδώνεις μέσα από αυτή την ιστορία?

Η Λίντελ πλάθει μια επιθετική μυθολογία, μια εικόνα που φαντάζει περιέργως θρησκευτική. Είναι λες και κατασκευάζει μια εικονογραφία, από τον τίτλο ακόμα. Άρα η πρώτη πρόκληση είναι να συνδιαλλαγεί κανείς με αυτή την εικονογραφία. Προσωπικά, το κείμενο της Λίντελ θίγει τόσο τους πνιγμούς των μεταναστών, όσο και για τον άκρατο ρατσισμό της σύγχρονης Ευρώπης. Όπως και για την πολιτική στάση ενός σύγχρονου καλλιτέχνη μπροστά σε κοινωνικές, πολιτικές και ανθρωπιστικές θηριωδίες, που πλέον έχουν κατακλύσει την καθημερινότητά μας.  Αυτό για εμένα είναι βασικό: πώς στεκόμαστε μπροστά στον ανθρώπινο πόνο εντός μιας κοινωνίας που έχει φετιχοποιήσει τη διαμεσολάβηση. Το σύγχρονο βίωμα είναι ενοχοποιημένο. Αυτό που εν τέλει ξεδιπλώνω από το έργο της Λίντελ είναι οι αντανακλάσεις των τραυμάτων, ενοχών και εγκλημάτων της λευκής Ευρώπης.

Ο κύριος Πουτάνα και η κυρία Πουτάνα πως φαντάζουν μέσα στη σκηνή σου?

Δυο πλάσματα απεχθή, κωμικά και τρομακτικά, που παραπαίουν ανάμεσα σε ένα υπέρμετρο στιλιζάρισμα και μια εκφραστική ακρότητα και αναρχία. Το να πλάσεις το πορτραίτο ενός φασίστα, ενός ρατσιστή είναι δύσκολο, συχνά δυσάρεστο και πολιτικά ευαίσθητο. Πιστεύω απόλυτα στο γεγονός ότι ο φασισμός είναι παραστασιακή πολιτική έκφραση. Υπάρχει μια θεατρικότητα, ένα μέγεθος, κάτι συνειδητά ψεύτικο. Ο φασισμός είναι ένα ύφος. Και αυτό προσπάθησα να αποδώσω στην παράσταση. Την υπερβολή, που άλλοτε φαντάζει γελοία, άλλοτε μεγαλειώδης και ελκυστική, με κοινό παρονομαστή τη βία, τον κίνδυνο και την μανία.  

Ποια η δραματουργική σου προσέγγιση σε ένα τέτοιο εκρηκτικό και επίκαιρο κείμενο?

Ήθελα να αποφύγω πάση θυσία ένα καταγγελτικό, «επίκαιρο» θεατρικό αποτέλεσμα. Προτιμώ την αφαίρεση. Αποφάσισα να βασίσω την αισθητική της παράστασης στην αντίθεση του μαύρου και του άσπρου, γιατί, αν το σκεφτεί κανείς, η βάση του ρατσισμού είναι ακριβώς αυτό. Η χυδαία ερμηνεία πως το λευκό είναι ιεραρχικά καλύτερο, υψηλότερο ή καθαρότερο από το μαύρο. Ήθελα επίσης να δουλέψω με το βάθος, την απόσταση, την χωρική τοποθέτηση. Θέλω το κοινό να υποκύψει κάτω από τη σύγχυση που δημιουργείται μέσω της σύγκρουσης του ρατσιστικού παραληρήματος της κυρίας Πουτάνα και του στυλιζαρίσματος. Να απωθείται και να έλκεται συγχρόνως. Εντός αυτού του χώρου της σύγχυσης θεωρώ πως το κοινό πρέπει να σκεφτεί. 

Αγαπημένη σου ατάκα ή σκηνή που ήδη σου ταράζει το μυαλό από το κείμενο.

Προς το τέλος του έργου, η Ανχέλικα Off λέει «Με καταθλίβει η ανικανότητα». Ήταν η ατάκα που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση από την πρώτη φορά που διάβασα το κείμενο, τόσο λόγο απλότητας, όσο και λόγο καθαρότητας και σαφήνειας. Κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι η ατάκα που συνοψίζει με σχεδόν βίαιο τρόπο την στάση του σύγχρονου καλλιτέχνη. Αυτή η υπέρμετρη θλίψη τόσο ενώπιον της θηριωδίας, όσο και ενώπιον της πολιτικής ευθύνης του καλλιτέχνη. Μια παύση πριν την έκφραση που δεν υπόσχεται πως θα καταφέρει να μεταδώσει επαρκώς τη φρίκη, την καταγγελία, την λύση.

Ο χαρακτηρισμός «αντι-κοινωνικό» του έργου είναι για σένα..

Φαντάζει σχεδόν ειρωνικός. Η ταμπέλα του αντι-κοινωνικού που δίνει η ίδια η Λίντελ στο κείμενό της δεν έχει να κάνει τόσο με την επιθετικότητα του κειμένου, όσο με την επιβολή μιας εκρηκτικής φαντασίας σαν λύση στην βία της πραγματικότητας. Το αντι-κοινωνικό στοιχείο κορυφώνεται όταν πάλι η ίδια η Λίντελ λέει πως «η μόνη ιδέα που έχω είναι να παραχωρήσω στην πραγματικότητα το δικαίωμα στο μυστήριο.» Εδώ είναι για μένα η ουσία, η επίθεση μιας πραγματικότητας που έχει αποξενωθεί από το φαντασιακό με όπλο την μυθοπλασία. Με άλλα λόγια, η καλλιτεχνική κατάθεση είναι η αρχή μιας επίθεσης. Σε αυτό είμαι απόλυτο σύμφωνος.

Πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών και το έργο σου μαζί με την εμφάνιση της Ανχέλικα Λίντελ για πρώτη φορά στην Ελλάδα..

Τρομακτικό. Απλά. Με φοβερό ενθουσιασμό όμως.

Αυτό τον καιρό είσαι ανάμεσα σε..

Ανάμεσα στην παράσταση που ετοιμάζω για το φεστιβάλ, τη διδασκαλία στο Αμερικάνικο Κολλέγιο και στην προετοιμασία μιας παράστασης για την άνοιξη του 2015.

Τι απορρίπτεις από ό,τι έχεις κάνει στην καλλιτεχνική σου πορεία?

Επί της ουσίας τίποτα. Όχι γιατί θεωρώ πως με ακολουθεί μια σειρά αριστουργημάτων, αλλά γιατί θεωρώ όλες μου τις δουλειές σαν προεργασία της δουλειάς που κάνω τώρα. Στέκομαι όμως με δυσφορία μπροστά σε δουλειές μου που παγιδεύτηκαν σε δειλίες. Εκεί πολλές φορές εστιάζω για να σπάσω φόρμες που περιορίζουν την όλη διαδικασία.

Η ΚΝΟΤ gallery και το κλείσιμο των «παράνομων θεάτρων». Που τοποθετείς πια τον εαυτό σου κοιτώντας με κυάλια την πολιτιστική κατάσταση στην Ελλάδα?

Το έχω πει πολλές φορές πως το Ελληνικό κράτος έχει περίτρανα απορρίψει τον πολιτισμό. Η Ελλάδα αισθάνεται μεγαλύτερη ασφάλεια όταν δεν επενδύει, οικονομικά και πνευματικά, στον πολιτισμό. Προτιμά να βρίσκει εθνικές ταυτότητες στην παρανομία, την αγραμματοσύνη, τη βία, την προχειρότητα, τον νεοπλουτισμό. Είναι γνωστό πως κανείς Υπουργός Πολιτισμού τα τελευταία χρόνια ούτε ενδιαφέρεται για τον πολιτισμό, ούτε επιθυμεί να αναπτύξει μια πολιτιστική πολιτική που μπορεί να προάγει την καλλιτεχνική δημιουργία. Υπάρχει έντονη αντίσταση τόσο από το κοινό, όσο και από τους δημιουργούς. Η οποία πρέπει να συνεχίσει, και να γίνει πιο έντονη. Δεν μιλάμε μόνο για εργασιακά δικαιώματα, μισθούς, κοινωνική ασφάλιση. Ο σύγχρονος καλλιτέχνης στην Ελλάδα πρέπει να επιβάλλει την αναγκαιότητα της τέχνης. Αυτή είναι η βασική του δουλειά. Η κάθε καλλιτεχνική κατάθεση πρέπει να ισοδυναμεί με την επαναδιατύπωση της αναγκαιότητας της παρουσίας και λειτουργίας του καλλιτεχνικού γεγονότος. Και αυτό θέλει πολύ δουλειά. Και σκέψη. 

Μετάφραση: Κων/νος Παλαιολόγος και Αλεξάνδρα Γκολφινοπούλου
Σκηνοθεσία: Θέμελης Γλυνάτσης
Μουσική: Silent Move
Ηχοληψία: Γιώργος Κατσιάνος
Σκηνικά: Αδριανός Ζαχαριάς
Κοστούμια: Μαργαρίτα Δοσούλα
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα

Διανομή

Πουτάνα: Σοφία Μαραθάκη
Κύριος Πουτάνα: Νέστορας Κοψιδάς
Ανχέλικα Off: Αλεξάνδρα Ντεληθέου

13 και 14 Ιουνίου
Πειραιώς 260 – Χώρος Ε
Εισιτήρια: http://tickets.greekfestival.gr/theatre/kai-ta-psaria-vgikan-greekfestival/