Ο Πόλεμος των Άστρων (1977)

του Κώστα Νταλιάνη

Ένας πεισματάρης νέος, ο Λιουκ Σκάιγουοκερ (Μ.Χάμιλ), μετά το θάνατο του θείου και της θείας του, που τον μεγάλωσαν, συμμαχεί με έναν γέρο ιππότη των Τζεντάι, τον Μπεν «Όμπι-Ουάν» Κενόμπι (Άλεκ Γκίνες), δύο ρομπότ, έναν αλαζονικό πιλότο διαστημοπλοίου με το όνομα Χαν Σόλο (μια εξαιρετική ερμηνεία από τον Χάρισον Φορντ, χάρη στην οποία έγινε σταρ) και τον τριχωτό φιλαράκο του Τσιουμπάκα (Πήτερ Μέιχιου), με σκοπό να σώσουν την πριγκίπισσα Λέια (Κάρι Φίσερ).

Ο Τζορτζ Λούκας άρχισε να γράφει αυτό το αστρικό έπος την ώρα, που το εφηβικό του δράμα Νεανικά συνθήματα ετοιμαζόταν να γίνει η επιτυχία-έκπληξη του 1973 – μια επιτυχία, απ’ την οποία ο σκηνοθέτης έβγαλε πολύ λιγότερα απ’ ότι τα στούντιο, που έκαναν την παραγωγή. Για τον Λούκας, η εμπειρία αυτή τον έκανε να μην παραχωρήσει τον έλεγχο καμιάς ταινίας του σε κανέναν άλλον, ποτέ ξανά. Την παραγωγή του Πολέμου των άστρων την έκανε εξ’ ολοκλήρου η δική του εταιρία, τα δε ειδικά εφέ, η Industrial Light & Magic, επίσης, εταιρία του Λούκας. Στο συμβόλαιο υπήρχε, εξ’ άλλου, ένας όρος, βάσει του οποίου ο Λούκας είχε τα δικαιώματα των εμπορικών προϊόντων (παιχνιδιών, ρούχων κ.λπ.) και της χρήσης της μουσικής της ταινίας. Κι έτσι ξεκίνησε μια νέα περίοδος στον κινηματογράφο, όπου, πλέον, τα μεγαλύτερα έσοδα μιας ταινίας δεν προέρχονται από τα εισιτήρια. Το μπλοκμπάστερ είχε γεννηθεί.

Ο Πόλεμος των άστρων θα μπορούσε εύκολα να είναι μια ανόητη ταινία, αν αναλογιστεί κανείς την εικόνα, που είχαν οι περισσότεροι άνθρωποι στα μέσα της δεκαετίας του 1970 για τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Όμως, ο Λούκας, δύο περίπου δεκαετίες πριν από την έλευση των υπολογιστών, χρησιμοποιώντας απίστευτα λεπτομερείς μακέτες, έξυπνη φωτογραφία και έχοντας κάνει εξαιρετική επιλογή χώρων – οι σκηνές, π.χ., που δείχνουν τον έρημο πλανήτη του Λιουκ, τον Τατουίν, γυρίστηκαν σε πολύπλοκα κατασκευασμένα σκηνικά στην Τυνησία – αφηγείται την ιστορία ενός άλλου σύμπαντος, όπου διοικεί ο σατανικός Νταρθ Βέιντερ (Ντέηβιντ Πράουζ, ενώ τη φωνή του ντουμπλάρει ο Τζέιμς Έρλ Τζόουνς). Σ’ εκείνο το διαφορετικό σύμπαν, όμως, κάποιες δυνάμεις συμμαχούν, με σκοπό να καταρρίψουν τους κακούς.

Για να θεωρηθεί μια ταινία πραγματικά επιτυχημένη, πρέπει να φτάσει στο μεγαλύτερο δυνατόν κοινό. Ο Λούκας τόνιζε ξανά και ξανά, ότι είχε γράψει το σενάριο έχοντας κατά νου 8χρονα και 9χρονα παιδιά. Στο τέλος, όμως, η ταινία κατάφερε να αγγίξει σχεδόν κάθε ηλικιακή ομάδα, κυρίως, επειδή, με τη «διαστημική του όπερα», ο Λούκας δεν προσπαθούσε ούτε να ξεφύγει από παλιά κινηματογραφικά είδη, ούτε να τα αποδομήσει. Σκοπός του, μάλιστα, ήταν ακριβώς το αντίθετο. Όπως ο συνάδελφος του Στήβεν Σπίλμπεργκ, ο Λούκας ακολούθησε ένα «ανώτερο» μονοπάτι, που τον οδήγησε πίσω στην κλασική αφηγηματική φόρμα, ικανοποιώντας τις προσδοκίες του κοινού κι επιτυγχάνοντας τα υψηλότερα επίπεδα τεχνικής αρτιότητας.

Το θέμα του Πολέμου των άστρων ήταν σαν ένα ταξίδι μέσα από τα χρονικά της ιστορίας του πολιτισμού και του κινηματογράφου. Ο Λούκας συνδύασε στοιχεία από τις ιστορίες των ιπποτών και τους μύθους των ηρώων με τον υψηλής τεχνολογίας κόσμο των διαστημοπλοίων, εμπνεύστηκε από τις στολές του γερμανικού και του ρωσικού στρατού, βάσισε τη θρησκεία των Τζεντάι στις σαμανιστικές λατρείες της κεντρικής Αμερικής και δημιούργησε την Αυτοκρατορία κατ’ εικόνα μιας οργουελιανής δικτατορίας. Το ανδροειδές ΣιΘριΠιΟου είναι εμφανώς βασισμένο στη μηχανική γυναίκα από το Μητρόπολις (1926) του Φριτς Λανγκ, ενώ η τελετή προς τιμήν των ηρώων στο τέλος είναι μια σαφής αναφορά στην ταινία της Λένι Ρίφενσταλ για το κόμμα των Ναζιστών, Ο θρίαμβος της θέλησης (1935). Εν ολιγοις, με τον Πόλεμο των άστρων δημιουργήθηκε ένα διαπολιτισμικό υπερσύμπαν, που περιείχε κάτι αναγνωρίσιμο για κάθε θεατή.

Ωστόσο, το πιο ενδιαφέρον απ’ όλα ήταν, ότι η ταινία του Λούκας, παρά την πολύπλοκη υπόθεση της, μπορούσε εύκολα να αναχθεί στη μάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό. Ο Πόλεμος των άστρων δεν είναι μια ιστορία τσακισμένων ηρώων – όπως είχε επικρατήσει την δεκαετία του 1970 στον αμερικανικό κινηματογράφο. Ο Λούκας στέλνει καθαρά προσδιορισμένους χαρακτήρες στη μάχη και το κοινό δεν αμφιβάλλει ούτε στιγμή για το ποιος θα θριαμβεύσει στο τέλος. Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτό το σημαντικό έργο επιστημονικής φαντασίας έγινε ένα εύπεπτο μείγμα από σκηνές, η γοητεία των οποίων δεν ανιχνευόταν σε πολύπλοκους εννοιολογικούς κόσμους, αλλά στις φανταστικές του στιγμές και στο θέαμα, που προσέφερε. Αυτές οι στιγμές ήταν, που έκαναν την ταινία ένα ιδανικό εφαλτήριο για την – εν τη γενέσει της τότε – βιομηχανία ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Οι διαστημικές μάχες αναπαράχθηκαν και παρατάθηκαν σε κονσόλες και μόνιτορ σε ολόκληρο τον κόσμο, βοηθώντας, έτσι, να μειωθεί ο χρόνος ανάμεσα στα επεισόδια.

Η ταινία κόστισε 11 εκατομμύρια δολάρια και απέφερε περισσότερα από 460. Επιπλέον, ο Πόλεμος των άστρων οδήγησε στη δημιουργία διαφόρων παιχνιδιών, σάουντρακ, βιβλίων, γλυκών, ρούχων, ακόμα και φαγητών, ενώ σημείωσε τεράστια επιτυχία η βιντεοκασέτα και το DVD της ταινίας (και μεταγενέστερα το Blu-ray). Η ταινία δημιούργησε, επίσης, και μια μυθολογία, την οποία αγκάλιασαν μικροί και μεγάλοι. Εκτός από τη δημιουργία διαφόρων πλασμάτων, που προέρχονται από τον μακρινό γαλαξία, η ιστορία της μάχης του καλού εναντίον του κακού μας γνωρίζει ανθρώπους και αντικείμενα, που από τότε ενσωματώθηκαν στο αγγλικό λεξιλόγιο αλλά και στην καθημερινότητα (π.χ. light sabers,  Jedi, Millenium Falcon). Η ταινία, μάλιστα, ενθουσίασε τον εθνολόγο Τζόζεφ Κάμπελ, ο οποίος διέκρινε, ότι τα αρχαία θέματα και τα μυθολογικά μοτίβα παρουσιάζονται στην οθόνη με τρόπο σύγχρονο αλλά και δυναμικό.

Με τη δημιουργία του Πολέμου των άστρων, ο Λούκας δεν κατάφερε να κάνει απλώς μια ταινία, που γνώρισε εμπορική επιτυχία. Δημιούργησε έναν καινούριο κόσμο, ένα καινούριο κινηματογραφικό στιλ κι ένα αξέχαστο μελόδραμα επιστημονικής φαντασίας, που πολλές φορές αντιγράφτηκε αλλά ποτέ δεν ξεπεράστηκε.