"Το πορφυρό ρόδο του Καΐρου" (The Purple Rose of Cairo, 1985)

Tου Κώστα Νταλιάνη

Αυτή η θαυμάσια, νοσταλγική κωμωδία αποφεύγει τη γνωστή φόρμουλα του Γούντι Άλλεν, με τους νευρωτικούς Νεοϋορκέζους, που έχουν προβλήματα με τις σχέσεις τους. Τόσο οι νευρωτικοί του μονόλογοι, όσο και ο ίδιος ο Άλλεν απουσιάζουν. Οι θαυμαστές του σεναριογράφου-σκηνοθέτη δεν πρέπει, ωστόσο, να ανησυχούν, γιατί οι ξεκαρδιστικές ατάκες και οι περίεργοι χαρακτήρες είναι κι εδώ παρόντες. «Το Πορφυρό ρόδο του Καΐρου» μιλά για την αγάπη, τη μεγαλύτερη, ίσως, αγάπη του Άλλεν, αυτή για τον κινηματογράφο και αποτελεί φόρο τιμής στις μαγικές δυνάμεις της μεγάλης οθόνης.

Η ταινία μας αφηγείται την ιστορία της Σεσίλιας (Μία Φάροου), μιας φτωχής σερβιτόρας, η οποία, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κατάρρευσης (το 1935), περνάει τον περισσότερο χρόνο της βλέποντας ταινίες. Γνωρίζουμε ότι οι Αμερικάνοι στα χρόνια του οικονομικού Κραχ χρειάζονταν την αισιοδοξία του κινηματογράφου. «Ξεχνάω τις λύπες μου», εξομολογείται η νεαρή γυναίκα, την οποία τρομοκρατεί στο σπίτι ο άξεστος και άνεργος σύζυγός της (Ντάνι Αγιέλο). Μόνο βλέποντας γενναίους κι αήττητους ήρωες στην οθόνη μπορεί να αντεπεξέλθει στης εφιαλτική της καθημερινότητα. Η Μία Φάροου (στην τέταρτη συνεργασία της με τον Άλλεν, από τις δεκατρείς συνολικά), την ερμηνεύει σαν μια γλυκιά, απονήρευτη και διστακτική κοπέλα.

Καθώς η Σεσίλια παρακολουθεί, για 5^η φορά, μια ταινία με τον τίτλο «Το Πορφυρό ρόδο του Καΐρου», ο γοητευτικός ήρωας (Τζεφ Ντάνιελς) βγαίνει από την οθόνη, για να την γνωρίσει, ενώ οι υπόλοιποι θεατές διαμαρτύρονται και ζητούν τα λεφτά τους πίσω.

Η ζωή, βέβαια, δεν είναι ποτέ τόσο απλή και ονειρική, όπως στις ταινίες κι έτσι η τολμηρή πρωτοβουλία του ήρωα έχει ανησυχητικές συνέπειες. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες της ταινίας περιφέρονται άσκοπα στην μεγάλη οθόνη, οργισμένοι κι αμήχανοι. Το Χολυγουντιανό στούντιο είναι έντρομο στην σκέψη ότι οι χαρακτήρες των ταινιών του θα μπορούσαν, ξαφνικά, να αναπτύξουν δική τους βούληση. Τα πράγματα είναι απλά μόνο στις ζωές του ήρωα και της Σεσίλιας, που πείθουν τους εαυτούς τους ότι μπορούν, απλώς, να χαθούν στο ηλιοβασίλεμα και να ζήσουν το αίσιο τέλος τους.

Προκειμένου να αποφύγουν το οικονομικό φιάσκο, οι χολυγουντιανοί παραγωγοί στέλνουν τον ηθοποιό, που υποδύεται τον ήρωα της ταινίας, να αποπλανήσει την Σεσίλια. Παρόλο που ο φανταστικός χαρακτήρας είναι ευγενικός και ρομαντικός, ο ηθοποιός, που τον ενσαρκώνει, είναι κυνικός και αλαζόνας. Παίζοντας και τους δύο ρόλους, ο Ντάνιελς θίγει με ειρωνικό τρόπο τις διαφορές μεταξύ του ιδανικού και του πραγματικού άντρα. Γοητευμένη και από τους δύο, η Σεσίλια υφίσταται μια εκπληκτική μεταμόρφωση, από Σταχτοπούτα σε όμορφη πριγκίπισσα, η οποία, χάρη στην εξαιρετική ερμηνεία της Φάροου, γίνεται πιστευτή.

Μερικές από τις καλύτερες στιγμές της ταινίας βασίζονται στο ότι ο ήρωας δεν γνωρίζει τίποτα από την πραγματική ζωή και οι εμπειρίες του περιορίζονται σε αυτές, που του έχουν δοθεί από το σενάριο της ταινίας. Για παράδειγμα, μπορεί να οδηγήσει ένα αυτοκίνητο, επειδή οδηγεί και στην ταινία, αλλά δεν μπορεί να το ξεκινήσει, γιατί στην ταινία ποτέ δεν χρειάστηκε να το κάνει. Είναι άψογος στο φλερτ, ξέρει πως να γλυκομιλά σε μια κοπέλα και να της κρατά το χέρι, αλλά, όταν πλησιάζει η κρίσιμη στιγμή, επειδή στην ταινία έχουμε fade-out, ο ήρωας δεν έχει ιδέα τι να κάνει.

«Το Πορφυρό ρόδο του Καΐρου» είναι ένας διαλογισμός πάνω στην αυταπάτη, στην αντίθεση φαντασίας και πραγματικότητας. Ο Άλλεν έχει επανειλημμένα πει ότι αυτή είναι η αγαπημένη του ταινία από όσες έχει κάνει, επειδή μόνο εδώ κατάφερε να έρθει τόσο κοντά στην πρωταρχική έμπνευση του.

Το τέλος της ταινίας δεν είναι αισιόδοξο. Σε μια μεταγενέστερη συνέντευξη του ο Άλλεν δήλωσε πως το νόημα της ταινίας συνοψίζεται στο ότι «η ζωή είναι εν τέλει απογοητευτική».

Η αξέχαστη ατάκα της Σεσίλια: «Γνώρισα έναν υπέροχο άνδρα. Είναι φανταστικός, αλλά τι πειράζει; Δεν μπορείς να έχεις τα πάντα» θυμίζει την διάσημη τελευταία ατάκα του «Μερικοί το προτιμούν καυτό» (1959): «Κανείς δεν είναι τέλειος» κι ενισχύει την πίστη μας στις μαγικές δυνάμεις του κινηματογράφου.