Man Ray "ήρεμος, αλλά όχι αδιάφορος"

Ο Man Ray (Emmanuel Rαdnitzky) θεωρήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους φωτογράφους του 20^ου αιώνα και κύριος εκφραστής της avant-grade φωτογραφίας. Γεννήθηκε στη Φιλαδέλφεια στις 27 Αυγούστου του 1890 από γονείς Ρώσο-εβραϊκής καταγωγής. Από την παιδική ηλικία εμφανίζει την καλλιτεχνική του ικανότητα, παρόλο που η εκπαίδευσή του στο γυμνάσιο ήταν ανεπαρκής. Οι γνώσεις του οφείλονται στις συχνές επισκέψεις του στα τοπικά μουσεία, όπου μελετούσε τους πίνακες του 19^ου αιώνα, καθώς όνειρό του ήταν να γίνει ζωγράφος. Η σύντμηση του ονόματός του οφείλεται στον μικρότερο αδερφό του, ο οποίος αναζήτησε με αυτό τον τρόπο διέξοδο από το ρατσισμό που αντιμετώπιζαν τότε, ενώ η επιλογή του ονόματος Man ήταν πρωτοβουλία του ίδιου του καλλιτέχνη. Man Ray, άνδρας- ακτίνα φωτός.

Εργάστηκε ως ζωγράφος τα πρώτα χρόνια, αλλά κέρδιζε χρήματα ως εμπορικός καλλιτέχνης και εικονογράφος. Η πρώτη του ατομική έκθεση πραγματοποιείται το 1915 στη Daniel Gallery στο Manhattan. Εκεί ένας από τους σημαντικότερους συλλέκτες θα αγοράσει έξι από τα κυβιστικά του έργα. Με τα χρήματα αυτά ο Man Ray εξασφάλισε  την ενοικίαση ενός στούντιο στη καρδιά της Νέας Υόρκης. 

Portrait of Alfred Stieglitz,1913                                        Untitled,1915

Τα επόμενα χρόνια απομακρύνεται από τη συμβατική ζωγραφική και καταφεύγει σε άλλα μέσα όπως είναι: η φωτογραφία, το κολλάζ και ο κινηματογράφος. Παράγει μια μεγάλη ποικιλία έργων που χαρακτηρίζονται κυρίως από δημιουργικότητα και εξερεύνηση των δυνατοτήτων του νέου μέσου.

Καθοριστικό ρόλο στην καλλιτεχνική του πορεία έπαιξε η φιλία του με τον Marchel Duchamp. Και οι δύο ήταν κύριοι υποστηρικτές αλλά και μέλη των κινημάτων του ΝτανταÏσμου και Σουρεαλισμού. Συμμετείχαν σε αρκετές εκθέσεις των κινημάτων αλλά εξέδιδαν και αναθεωρήσεις τέχνης όπως το New York Dada που δημοσίευσαν τη δεκαετία του ΄20.Γρήγορα όμως απογοητεύτηκαν διαπιστώνοντας ότι ο ΝτανταÏσμός είναι ένα κίνημα που δεν μπορούσε να ανθίσει στη Νέα Υόρκη. Με αυτή την πεποίθηση ο Μan Ray αποφασίζει να μετακομίσει στο Παρίσι το 1921 και λίγα χρόνια αργότερα τον ακολούθησε ο επιστήθιος φίλος του, Marchel Duchamp.

                                      Marchel Duchamp, Man Ray 

Το Παρίσι ήταν μια πόλη που τον γοήτευε αλλά παράλληλα τον απογοήτευε. Η ένθερμη υποδοχή από τους ντανταÏστές και η άμεση ενσωμάτωση στην καλλιτεχνική σκηνή τους συνετέλεσε στην λατρεία του για την πόλη. Ύστερα από μια έκθεση με έργα εμπνευσμένα από το κίνημα διαπίστωσε με λύπη πως ούτε το Παρίσι προσέφερε αγοραστικό κοινό για τα έργα του. Αντιθέτως όμως έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον για τη φωτογραφία πορτρέτου και μόδας. Την εποχή εκείνη η φωτογραφία αποτελούσε το νέο μέσο. Μια νέα οδός που, παρά τη δριμεία αμφισβήτηση για το αν θα μπορούσε να θεωρηθεί τέχνη, άνοιξε ένα παράθυρο αναζήτησης νέων διαστάσεων, απεικόνισης, αφαίρεσης και σύνθεσης. << Κάποια μέρα κατέστρεψα τον πίνακα και κράτησα τη φωτογραφία του.Έκτοτε, δεν έπαψα να πιστεύω πως η ζωγραφική είναι μια παλιομοδίτικη φόρμα έκφρασης και ότι η φωτογραφία θα την εκθρονίσει, όταν το κοινό εκπαιδευτεί εικαστικά.Ένα είναι βέβαιο: ότι έχω ανάγκη να πειραματίζομαι. Η φωτογραφία μου παρέχει το μέσο με έναν πιο απλό και γρήγορο τρόπο απ’ ότι η ζωγραφική>>. Κάπως έτσι ξεκίνησε την πορεία του ως φωτογράφος. Εκείνη την εποχή παρελαύνει από το φακό του όλη η πνευματική και καλλιτεχνική ελίτ όπως π.χ. ο Πικάσο, ο Νταλί, Μπρακ, Μιρό, Ντισάν, Μπρετόν κ.α.,  οι οποίοι αποτέλεσαν ένα πολύ σημαντικό μέρος της δουλειάς του: τα πορτρέτα. Ο καλλιτεχνικός κύκλος του Παρισιού είχε βρει τον προσωπικό του φωτογράφο που κατάφερε μέσα από τα πορτρέτα του να φωτογραφίσει τις ψυχέs τους.

           Lee Miller, 1930                                                                Salvador Dali         

           Benice Abbot, 1925                                                          Joan Miro

Παράλληλα, ασχολήθηκε με τη φωτογραφία μόδας και το 1925 τόσο η Γαλλική όσο και Αμερικάνικη έκδοση του περιοδικού μόδας  <<Vogue>> δημοσίευσαν φωτογραφίες του.

                                                Coco Channel​ by Man Ray

Η φήμη της πρωτοπορίας του ενισχύθηκε σε μεγάλο βαθμό όταν μαζί με τη φωτογράφο Λί Μίλερ καινοτόμησαν στη φωτογραφία ανακαλύπτοντας την ευρηματική τεχνική του φωτογράμματος και τη μέθοδο solarization. Το φωτόγραμμα, πρόκειται για μια τεχνική που δεν απαιτεί τη χρήση φωτογραφικής μηχανής. Αρχικά, γίνεται αυτούσια έκθεση των αντικειμένων πάνω στο φωτοευαίσθητο χαρτί και μετά εκθέτονται στο φως. Η τεχνική αποκαλέσθηκε προς τιμήν του <<Rayographs>>. Πειραματίστηκε αρκετά και με το solarization δημιουργώντας ενδιαφέροντα κοντραστ από τη έκθεση των φωτογραφιών του στο φως.

Rayographs

Το φωτογραφικό αρχείο του Man Ray διαφυλάσσει περίπου 4.000 φωτογραφίες. Εντυπωσιακή συλλογή, που αποτελείται από τα πασίγνωστα έργα του, αλλά και από πλήθος μικρότερων ομάδων που αποκαλύπτουν αφενός τα πιο αγαπημένα θέματα του καλλιτέχνη και, αφ’ετέρου, φωτίζουν τους πειραματισμούς του.

                        Man Ray. Le Retour A La Raison (The Return to Reason), 1923

Οι μελετητές, διακρίνουν στο έργο του επαναλαμβανόμενα μοτίβα, όπως είναι η σπείρα, τον μετρονόμο, το μάτι, τα αστέρια. Οι δρόμοι της πόλης και τα κάστρα ,τα καπέλα και οι μάσκες, τα αυτοκίνητα και τα σκάφη αποτελούν καθημερινές σκηνές που ντύνονται με το μυστήριο και τη θεατρικότητα που τους επιφυλάσσει η ανατρεπτική ματιά του.

Lagrimas de cristal, 1930 <<It is marvelous that we are the only species that creates gratuitous forms. To create is divine, to reproduce I hyman>>.

Το βιολί του Ένγκρ, 1924  Η γνωστή μούσα της εποχής ,Κικί του Μονπαρνάς, ποζάρει γυμνή με τα δύο f-holes κλειδιά ζωγραφισμένα στην πλάτη της. Ποζάριζε για αρκετούς καλλιτέχνες της εποχής, απλώνοντας στα μικροσκοπικά τους εργαστήρια την ερωτική της σαγήνη.

Ο Man Ray εγκατέλειψε το Παρίσι πριν από τη κατάληψη της πόλης από τους ναζιστές και εγκαταστάθηκε στο Χόλιγουντ.  Εκεί γνώρισε την αμερικανίδα χορεύτρια Τζουλίετ Μπράουνερ όπου και παντρεύτηκαν το 1946. Στη διάρκεια της παραμονής του στην Αμερική εργαζόταν και δίδασκε με αποτέλεσμα η φωτογραφία να μπει σε δεύτερη μοίρα στη ζωή του, παρ’ όλο που πειραματίστηκε με την έγχρωμη φωτογραφία στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Μετά τη λήξη του πολέμου επιστρέφει στο Παρίσι μαζί με τη γυναίκα του και ζει το υπόλοιπο της ζωής του.

Η αθέατη πλευρά ενός σουρεαλιστή έλαβε τέλος στις 18 Νοεμβρίου του 1976 στη Montparnasse του Παρισιού, όπου εκεί βρίσκεται και ο τάφος του. Ο Man Ray, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, υπήρξε <<ήρεμος, αλλά όχι αδιάφορος>> όπως διαβάζει κανείς στο σκαλισμένο επίγραμμα στον τάφο του.

                                          Legs, Emak-Bakia 1926