Πόσο μικροί μπορούμε να γίνουμε; Πρώτες εντυπώσεις από τον «Μικρόκοσμο» (Downsizing) του Αλεξάντερ Πέιν

Ο «Μικρόκοσμος» του Αλεξάντερ Πέιν που μόλις είδαμε στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, θα μπορούσε να είναι ένα μοντέρνο γοητευτικό παραμύθι για τον πλανήτη μας και την ανθρώπινη παρουσία πάνω του. Για το πού ήμαστε πριν κάποιες χιλιετίες, πού βρισκόμαστε σήμερα και πού πιστεύουμε ότι μπορούμε να φτάσουμε.

Θα μπορούσε πάλι να είναι μια γεμάτη ανησυχίες οικολογική ταινία. Για την καταστροφή του περιβάλλοντος, αλλά και τις ελπίδες μας γι’ αυτό, για τις μαγικές εικόνες που μας χαρίζει και τα αγαθά που μας προσφέρει.

Θα μπορούσε να είναι και μια ιστορία χαρακτήρων με άξονα κυρίως τον δυτικό κόσμο: το αμερικανικό όνειρο (;), τον ανθρωπισμό που δεν πεθαίνει ποτέ, την αξία της αυτογνωσίας, τη διαχρονική ευπιστία των μαζών, τον τρόπο που συζητάμε για πολιτική και τα (όχι απαραίτητα θεμιτά) μέσα επιβίωσης που πάντα θα βρίσκουμε.

Ε, λοιπόν αν μια κινηματογραφική παραγωγή σου προσφέρει τόσα διαφορετικά πρίσματα για να τη διηγηθείς, μήπως είναι περιττό να πεις ότι είναι μια πολύ ωραία ταινία;

Η ιδέα της ταινίας που ο Πέιν παίδευε επί σχεδόν δέκα χρόνια μαζί με τον Τζιμ Τέιλορ βασίζεται στην ιδέα ότι μια ομάδα νορβηγών επιστημόνων ανακαλύπτει μια ιατρική μέθοδο συρρίκνωσης του ανθρώπινου σώματος ως πρόταση για τη σωτηρία του πλανήτη. Έτσι όποιος επιλέγει να ακολουθήσει αυτή τη χειρουργική διαδικασία γίνεται ένας άνθρωπος ύψους περίπου 10-12 εκατοστών και ζει σε κοινωνίες όπου όλα είναι φτιαγμένα σε μικροκλίμακα.

Οι «μικροί» άνθρωποι καταναλώνουν λιγότερους φυσικούς πόρους και ενέργεια, ξοδεύουν λιγότερα κι έτσι θεωρούνται ως μια κάποια οικολογική λύση (ίσως πρέπει βέβαια να έχουν και «μικρότερα» πολιτικά δικαιώματα, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία…). Επιπλέον ανάλογα με την περιουσία τους στον κόσμο των μεγάλων, απολαμβάνουν πολλαπλάσια οικονομικά προνόμια όταν φτάνουν στο νέο τους «μέγεθος».

Εννοείται πως γύρω από τις κοινωνίες των «μικρών» ανθρώπων στήνεται ολόκληρη βιομηχανία μάρκετινγκ, ενώ η συμβίωσή τους έχει όλα τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας των μεγάλων (κοινωνική διαστρωμάτωση, οικονομικές ανισότητες, λειτουργία μαφίας και κυκλωμάτων, ερωτικά παιχνίδια κ.τ.λ. Όλα σε μικρογραφία.

Από την απόφαση ενός ζευγαριού να επιλέξει τη σμίκρυνση για να ξεφύγει από τη μιζέρια των τραπεζικών δανείων, της εργασιακής ανασφάλειας αλλά πάνω απ’ όλα των προσωπικών αδιεξόδων ξεκινά η ιστορία του Πέιν που πλέκεται γύρω από την όπως πάντα πειστική και φαινομενικά εύκολη ερμηνεία του Ματ Ντέιμον στο ρόλο του ανθρώπου που η πολλά υποσχόμενη για οικονομικούς λόγους σμίκρυνση τον οδηγεί τελικά στη γνωριμία με τον ίδιο του τον εαυτό.

Πολύ σωστά ο Πέιν έλεγε λίγο μετά στους δημοσιογράφους, ότι δεν θεωρεί τον «Μικρόκοσμο» ταινία επιστημονικής φαντασίας, ανεξάρτητα από τα εντυπωσιακά εφέ που για πρώτη φορά χρησιμοποίησε (υπεύθυνος για αυτά ο σταθερός συνεργάτης του Φαίδων Παπαμιχαήλ) για να στήσει έναν ολόκληρο κόσμο των μικρών.

Ως παραγωγή η ταινία μπορεί να έχει κάτι από χολιγουντιανά παραμύθια, όμως δεν ξεφεύγει ευτυχώς από τη σταθερή διάθεση του Πέιν να μιλήσει ξανά για μικρούς και μεγάλους ήρωες της διπλανής πόρτας. Παράλληλα μας αφήνει το περιθώριο να διαλέξουμε ανάμεσα στην αισιοδοξία και την απαισιοδοξία για το μέλλον, και να σκεφτούμε αν θα αποφασίζαμε ποτέ τη δική μας σμίκρυνση, αφού πρώτα μας τροφοδοτήσει με άφθονες δόσεις χιούμορ αλλά και σκοτεινών στιγμών.

Ό,τι πρέπει δηλαδή για το νέο χολιγουντιανών προοπτικών βήμα του Πέιν.

Ανδρέας Τσιλίρας