Ένα απόγευμα στο Λιθογραφείον παρέα με τους συντελεστές της ''Κατερίνας''

Ερωτήσεις από τους Μαριέττα Μπάρλου και Απόστολο Οικονόμου

Φωτογραφίες από τον Παντελή Νικολακόπουλο

Η σεζόν στο Θέατρο Λιθογραφείον ξεκίνησε φέτος με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με τις sold out παραστάσεις να διαδέχονται η μία την άλλη. Η “Κατερίνα” έκανε τη στάση της και στην πόλη μας, αφήνοντας δυνατές εντυπώσεις και προκαλώντας έντονα συναισθήματα σε όσους είχαν την ευκαιρία να την παρακολουθήσουν. Ο Γιώργος Νανούρης διασκευάζει το βιβλίο του Αύγουστου Κορτώ, η Λένα Παπαληγούρα ερμηνεύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ενώ ο Λόλεκ συνοδεύει με τη μουσική του κατά τη διάρκεια της παράστασης. Οι συντάκτες του PressPop.gr (Απόστολος Οικονόμου, Μαριέττα Μπάρλου,Αγγελική Παναγιωτοπούλου και Τάσος Σταυρόπουλος) συνάντησαν τους τρεις συντελεστές της “Κατερίνας” κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για την απογευματινή παράσταση, μια ημέρα πριν την αναχώρησή τους και συζήτησαν μαζί τους για την παράσταση, αλλά και για άλλα πολλά.

H “Κατερίνα” ξεκίνησε αρχικά να παρουσιάζεται ως αναλόγιο. Πώς κατέληξε να γίνει μια ολοκληρωμένη παράσταση με τη σημερινή μορφή;

ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΑΝΟΥΡΗΣ: Ξεκινήσαμε για δύο αναλόγια στον Ιανό, όπου καταλάβαμε μέσω της δουλειάς μας ότι κάτι δυνατό υπάρχει με τους τρεις μας, όσο γνωριζόμασταν, αλλά και σε σχέση με το κείμενο. Αυτό μας το επιβεβαίωσε και ο κόσμος με την αποδοχή και την προσέλευση του. Στη συνέχεια κάναμε άλλο ένα αναλόγιο στο θέατρο Θησείον και τότε καταλάβαμε ότι έπρεπε οπωσδήποτε να γίνει παράσταση.

Ποια ήταν η στάση του Αύγουστου Κορτώ κατά την προετοιμασία της παράστασης; Προχώρησε σε δικές του παρεμβάσεις;

ΛΕΝΑ ΠΑΠΑΛΗΓΟΥΡΑ: Όχι, ο Αύγουστος έδωσε με απόλυτη γεναιοδωρία το κείμενο στον Γιώργο Νανούρη,  λέγοντάς του να κάνει ό,τι θέλει. Στο τέλος, ήρθε να δει το πρώτο αναλόγιο που κάναμε.

Ποια είναι η διαδικασία που ακολούθησες για τη μεταφορά του βιβλίου στο θεατρικό σανίδι;

Γ.Ν.: Διαβάζοντας το βιβλίο αρκετές φορές μου αποκαλύπτονταν συνεχώς καινούρια πράγματα. Στη συνέχεια έπρεπε από τις 250 σελίδες του βιβλίου να δημιουργηθεί ένα κείμενο 20 σελίδων. Από την πρώτη κιόλας ανάγνωση άρχισα να σκηνοθετώ την παράσταση στο μυαλό μου με τη λογική ότι αυτός που έρχεται να δει την παράσταση δεν έχει διαβάσει το βιβλίο και πρέπει να του παρουσιάσουμε μια ολοκληρωμένη ιστορία χωρίς να της λείπει κάτι.

Κλήθηκες να ερμηνεύσεις έναν πολύ απαιτητικό ρόλο, μιας γυναίκας που πολεμά για χρόνια τη μανιοκατάθλιψη και παράλληλα, τον ίδιο της τον εαυτό. Ποια ήταν τα στοιχεία που σε γοήτευσαν εξαρχής σε αυτό το ρόλο και ποια αυτά που σε τρόμαξαν ή σε προβλημάτισαν στη συνέχεια;

Λ. Π.: Καταρχήν, με γοήτευσε ο τρόπος που είναι γραμμένο το κείμενο του Κορτώ. Ο τρόπος που συνδυάζει το χιούμορ με την απέραντη θλίψη, η εναλλαγή αυτών, αλλά παράλληλα και ο αιχμηρός τρόπος με τον οποίο γράφει. Δίνει φωνή στη νεκρή μητέρα του, ενώ είναι εμφανές ότι γράφει άλλος κι όχι αυτή. Αυτό με γοήτευσε πάρα πολύ. Από εκεί και πέρα, για όλους τους ηθοποιούς οι ακραίοι ρόλοι είναι γοητευτικοί γιατί έχεις να ψάξεις και να ερευνήσεις για αυτούς. Στην περίπτωση της Κατερίνας έπρεπε να ερευνήσω την τρέλα. Όλη της η προσωπικότητα είναι γοητευτική, ακόμα και το γεγονός ότι ήταν υπαρκτό πρόσωπο, πράγμα που στη συνέχεια μου προκάλεσε δέος. Αυτό που με δυσκόλεψε περισσότερο ήταν ότι μετά από την προετοιμασία και την έρευνα χρειάστηκε να βάλουμε σε σειρά το ρόλο. Τα συναισθήματα εναλλάσσονται αστραπιαία και ενώ είχα προετοιμαστεί για το καθένα ξεχωριστά, όταν τα έκανα όλα μαζί ένιωθα ότι το ένα επηρέαζε το άλλο και χρειάστηκε να δουλέψουμε πάρα πολύ ώστε να είναι αυτόνομα στο τέλος. Το δέσιμο μου με τα παιδιά ήταν εξαρχής πολύ καλό, με αποτέλεσμα να δουλέψουμε πολύ και όχι δύσκολα.

Το σκηνικό είναι αφαιρετικό, σχεδόν αόρατο. Με τη λιτότητα που προσφέρει ένας απλός φακός, προσπάθησες να δώσεις μια άλλη διάσταση στην προσωπικότητα της Κατερίνας, που ζει πολλές φορές σαν σκιά του ίδιου της του εαυτού;

Γ.Ν.: Καταρχάς ζούμε σε μια εποχή όπου οι παραγωγές μοιραία γίνονται με πολύ λίγα χρήματα και προτιμώ με τα λίγα αυτά χρήματα να πληρώνονται πρώτα οι άνθρωποι. Έπειτα, προσωπικά, θέλω μέσω του μινιμαλισμού να προσεγγίσω το θέμα μου χωρίς όμως ο θεατής να νιώσει ότι του λείπει κάτι. και ότι του περνάει η εντύπωση ότι έγινε κάποια έκπτωση. Όταν έχεις ένα τόσο δυνατό κείμενο, θεωρώ ότι δεν χρειάζονται πολλά σκηνοθετικά τερτίπια, ούτε υπερβολικά σκηνικά γιατί ο βασικός μου στόχος είναι να ακουστεί το κείμενο. Όταν έχεις έναν τόσο καλό ηθοποιό και μουσική στην προκειμένη περίπτωση, τα υπόλοιπα μοιάζουν περιττά. Ο φακός συγκεκριμένα, δείχνει αυτά που δε μπορούμε να διακρίνουμε στην Κατερίνα όταν αυτή είναι ανάμεσα μας δείχνοντας χαμογελαστή και φωτεινή. Με τον φακό πέτυχα στο να φανεί και να φωτιστεί ο εσωτερικός της κόσμος.

Πως προέκυψε η συνεργασία σας με τον Λόλεκ;

Γ.Ν.: Καταρχάς, εγώ ήθελα να υπάρχει οπωσδήποτε ζωντανή μουσική στο αναλόγιο, αφενός γιατί η Κατερίνα είχε ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική και αφετέρου γιατί μου αρέσει να χρησιμοποιώ ζωντανή μουσική στις παραστάσεις μου. Μετά από αρκετό ψάξιμο έπεσα πάνω στο τραγούδι “Αχινός” του Λόλεκ και αμέσως σκέφτηκα ότι οι στίχοι του είναι οι κατάλληλοι για το έργο.

Κατά τη διάρκεια της παράστασης ερμηνεύεις ζωντανά τον “Αχινό”, σε μια σκηνή ιδιαίτερα φορτισμένη συναισθηματικά. Πες μας μερικά πράγματα για την ιστορία αυτού του κομματιού.

ΛΟΛΕΚ: Ο “Αχινός” κυκλοφόρησε στον δεύτερο και ομώνυμο δίσκο μου του 2011 και μέσα από την θεατρική παράσταση βρήκε μία δεύτερη «ζωή», αυτή που δε μπόρεσε να έχει μέσα από τις μουσικές σκηνές και το ραδιόφωνο.

Πόσο εύκολο είναι τελικά αυτό το «πάντρεμα» μεταξύ της μουσικής και της θεατρικής ταυτότητας για έναν καλλιτέχνη;

ΛΟΛΕΚ: Προσωπικά, δεν δυσκολεύτηκα ιδιαιτέρως, καθώς ήταν η δεύτερη συμμετοχή μου σε θεατρική παράσταση. Μου αρέσει πολύ η όλη διαδικασία και πολλές φορές όταν γράφω ένα κομμάτι λειτουργώ εξαρχής με έναν σκηνοθετικό τρόπο.

Μια παράσταση έχει πετύχει το σκοπό της, εάν καταφέρει να προβληματίσει βαθιά το θεατή, όχι μόνο για τα πρώτα λεπτά μετα το πέρας της, αλλά και για τις επόμενες ώρες και ημέρες. Για μένα προσωπικά, η «Κατερίνα» το καταφέρνει και με το παραπάνω. Ποια στοιχεία συντελλούν εν τέλει σε αυτό το δυνατό και ειλικρινές αποτέλεσμα;

Λ.Π.: Συμφωνώ και θεωρώ ότι μια παράσταση πέτυχε το σκοπό της εαν ο θεατής την παίρνει μαζί του και δεν την αφήνει στο θέατρο. Τώρα, πιστεύω σίγουρα ότι είναι το κείμενο, το θέμα και το ότι κι οι τρεις μας δουλέψαμε με πολύ προσωπικό τρόπο θέλοντας να δώσουμε τον πιο αληθινό εαυτό μας.

Γ.Ν.: Όταν ξεκινήσαμε δεν τολμούσαμε να φανταστούμε το μέγεθος της επιτυχίας που έχει η παράσταση. Αυτό μας χαροποιεί ιδιαίτερα γεμίζοντάς μας παράλληλα με την μεγάλη ευθύνη του να είναι η παράσταση στο ίδιο ποιοτικά επίπεδο όπου και όποτε παίζεται. Και οι τέσσερις μας, ο καθένας από τη σκοπιά του δέσαμε μεταξύ μας και απ’ ότι φαίνεται κάναμε σωστά τη δουλειά μας.

ΛΟΛΕΚ: Συμφωνώ ότι το κείμενο παίζει καθοριστικό ρόλο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση καταφέρνει να αναδείξει διαφορετικά κοινωνικά στερεότυπα που οι θεατές συναντούν και βιώνουν στη καθημερινότητά τους.

Μετά από την έρευνα που πραγματοποίησες σχετικά με την διπολική διαταραχή, πιστεύεις ότι υπάρχουν τελικά τρόποι αντιμετώπισής της;

Λ.Π.: Λοιπόν, νομίζω ότι όσο μελέτη και να κάνεις, όταν παρουσιαστεί η ασθένεια σε κάποιον δεν υπάρχει συνταγή γιατρειάς. Εγώ έκανα αυτή τη μελέτη για να είμαι όσο πιο πειστική γίνεται στο ρόλο της Κατερίνας, ώστε αν έρθει κάποιος που μπορεί να πάσχει από τη συγκεκριμένη ασθένεια να μη νιώσει προδομένος. Αυτό που μας διδάσκει η παράσταση και το βιβλίο του Κορτώ είναι ότι αν αφήνεις το αθέατο τραύμα να φανεί, με κάποιον τρόπο το επουλώνεις. Ευτυχώς δεν βρισκόμαστε στο 1967 που την Κατερίνα δε μπορούσε κανείς να την βοηθήσει. Πλέον εύκολα κάποιος μπορεί να απευθυνθεί στη βοήθεια των ψυχιάτρων, ενώ η ασθένεια είναι πιο αποδεκτή από την κοινωνία.

Η παράσταση ξεκινάει τη στιγμή που η Κατερίνα καταφέρνει μετά από πολλές προσπάθειες να πετύχει την αυτοχειρία της, όντας ξαπλωμένη στο νεκροκρέβατο της και τον γιο της να την παρατηρεί αμήχανα. Πιστεύεις ότι η δραματική αύξηση των ποσοστών αυτοκτονιών στην Ελλάδα της κρίσης έχει κάνει τον κόσμο να συνηθίσει και να παρακολουθεί αμήχανα παρόμοιες περιπτώσεις χωρίς να δίνει την προσοχή που αρμόζει σε αυτό το άκρως θλιβερό γεγονός;

Λ.Π.: Νομίζω ότι είναι πολύ δύσκολο να αποδεχτείς κάτι τέτοιο, όπως είναι δύσκολο να μιλήσεις για αυτό και να βγάλεις απλά συμπεράσματα. Για να φτάσει κάποιος στο σημείο της αυτοχειρίας σημαίνει ότι πάσχει πάρα πολύ και συντρέχουν πολλοί παράγοντες για αυτή του την απόφαση. Δε νομίζω ότι συνηθίζεται αυτό το φαινόμενο και δεν υπάρχει εξοικείωση. Στη περίπτωση της Κατερίνας, η απόφαση της να αυτοκτονίσει στηρίχθηκε στη μεγάλη αγάπη που έτρεφε στον γιο της και την επιθυμία της να τον απαλλάξει από την ευθύνη της. Τον απαλλάσσει από μια μάνα που γίνεται ολοένα και πιο ερείπιο. Σίγουρα δεν αρκεί μόνο αυτό και πιστεύω ότι είναι πολλοί οι παράγοντες για να φτάσει κάποιος εκεί.

Έχεις πολλά κοινά στοιχεία με την Μελίνα Μερκούρη, όντας γόνος μιας σημαντικής πολιτικής οικογένειας και παράλληλα, μία αυτόνομη καλλιτεχνική ύπαρξη με αναγνωρισμένη πλέον αξία. Πως σου φαίνεται αυτός ο συσχετισμός; Τον αποδέχεσαι;

Λ.Π.: Αυτό με τιμάει πάρα πολύ! Πρώτη φορά που μου είπε κάτι σχετικό κάποιος ήταν στην απονομή του βραβείου “Μελίνα Μερκούρη”. Mόνο ευγνωμοσύνη και χαρά μπορώ να νιώσω για αυτό το βραβείο. Τη θαυμάζω πάρα πολύ, πιστεύω ότι έχει προσφέρει πολλά στην τέχνη και στον τόπο και χαίρομαι αν της μοιάζω έστω και λίγο.

Πως σας φάνηκε η ιδιαίτερα θερμή ανταπόκριση του κοινού της Πάτρας;

Γ.Ν.: Θεωρώ ότι το πατρινό κοινό είναι αρκετά υποψιασμένο και σε αυτό συμβάλλει η ύπαρξη πολλών θεάτρων στη πόλη. Επίσης θεωρώ αξιοσημείωτο το γεγονός ότι είδαμε να έρχονται άτομα όλων των ηλικιών.