"Επιτέλους, μια πράξη!"…

Η ατάκα-κραυγή ανήκει στην πιο απολιθωμένα αμετακίνητη, αυτοκαταστροφικά μοναχική, οδυνηρά αδρανή ηρωίδα του παγκόσμιου δραματολογίου, την Έντα Γκάμπλερ.

του Κώστα Νταλιάνη

Η ψηλομύτα και κακομαθημένη Έντα, κόρη στρατηγού, παντρεύτηκε τον Γιέργκεν Τέσμαν κι έστησε το σπιτικό τους με βάση μία προοπτική: την θέση καθηγητή πανεπιστημίου, η οποία περιμένει τον σύζυγό της. Όλα, όμως, τείνουν να ανατραπούν, όταν εμφανίζεται ο παλιός εραστής της Έντα, Άιλερτ Λέβμποργκ, ένας προικισμένος πανεπιστημιακός, που μόλις έχει κάνει πάταγο με το τελευταίο βιβλίο του και διεκδικεί την θέση του καθηγητή από τον Γιέργκεν. Το ιψενικό «τετράγωνο» συμπληρώνει ο Δικαστής Μπρακ, ένας εκ των παρελθόντων θαυμαστών-εραστών της κόρης του στρατηγού Γκάμπλερ, ο οποίος θέλει να είναι μέρος της ζωής της με κάθε τρόπο. Ο χαρακτήρας αυτός είναι ο μόνος, που αντιλαμβάνεται τον ηθικό αυτουργό του κακού, την ίδια στιγμή που εκμεταλλεύεται μέχρις εσχάτων την εξουσία, που του δίνει η θέση του, επιδιώκοντας να θέσει υπό την ερωτική κυριαρχία του την Έντα.

Όσο ο διορισμός του Γιέργκεν καθυστερεί, η στερημένη Έντα βαριέται. Η δυστυχία της μεγαλώνει. Η ζήλια την κυριεύει. Η δειλία της την μετατρέπει σε αγρίμι, που καταφεύγει σε πράξεις με ανυπολόγιστες συνέπειες για τις ζωές όλων.

Παρά την ηλικία του (γραμμένο το 1890), το έργο του κορυφαίου Νορβηγού θεατρικού συγγραφέα Ερρίκου Ίψεν (1828-1906) δεν χρειάζεται ιδιαίτερη επέμβαση, προκείμενου να είναι επίκαιρο εν έτει 2016. Αν κι ενταγμένο στο κοινωνικό πλαίσιο της εποχής, που το γέννησε, δομεί με αριστοτεχνικό τρόπο ένα πυκνό πλέγμα ανθρώπινων σχέσεων και σκιαγραφεί εξίσου αριστοτεχνικά τις ιδιοσυγκρασίες ανθρώπων που, λιγότερο ή περισσότερο, παλεύουν να ξεφύγουν από τον εγκλωβισμό, που τους προκαλούν οι επιλογές, οι αδυναμίες ή τα πάθη τους.

Η «Έντα Γκάμπλερ» είναι ένα ψυχογράφημα, το οποίο δεν στηρίζεται στη δράση, αλλά στις ψυχολογικές διακυμάνσεις της κυκλοθυμικής ηρωίδας. Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Γεωργαλάς ορθώς δίνει έμφαση στις ερμηνείες και την ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων του και ειδικό βάρος στις μεταξύ τους διακυμάνσεις και αντιθέσεις. Mε τη λιτή, αισθαντική, ατμοσφαιρική σκηνοθεσία του άφησε τον Ιψενικό λόγο να λάμψει, με όλη τη ρεαλιστική αλήθεια και δραματική δύναμή του, καθοδηγώντας τους ηθοποιούς σε ερμηνείες απόλυτης απλότητας και φυσικότητας και αποσπώντας το μέγιστο των δυνατοτήτων του καθένα.

Στα συν της θεατρικής μεταφοράς, η σωστή ανάγνωση των ψυχαναλυτικών συμβόλων του έργου: τα πιστόλια ως φαλλοί, υποδηλώνουν πως η Έντα διακατέχεται από το φροϊδικό σύμπλεγμα «penis envy» (φθόνος του πέους) –εξ’ου και η εμπνευσμένη σκηνή της σεξουαλικής αποπλάνησης της Τέα από την ηρωίδα.

Το σκηνικό δημιουργεί μια ζεστή και οικεία ατμόσφαιρα, που είναι απαραίτητη, για να γίνει η αναγωγή αυτού του σαλονιού στο κάθε αστικό σαλόνι. Έξυπνο, όσο και λειτουργικό, το εύρημα με την ημιδιάφανη κουρτίνα, πίσω από την οποία «κρύβεται» η πρωταγωνίστρια, προσδίδοντας, έτσι, στην υπόστασή της σκοτεινές πινελιές. Η Έντα είναι μια γυναίκα, που αποζητά την σκιά, ώστε να κρύβει τους πόθους και τα σχέδια της.

Τα κοστούμια δίνουν το στίγμα των χαρακτήρων. Η μουσική τόνισε τις ιδιαίτερες συναισθηματικές εξάρσεις και κορυφώσεις. Έχω μικρή ένσταση για το φωτισμό, του οποίου η σκληρότητα –σε μερικές σκηνές- δημιουργεί ένα ψυχρό και αποστειρωμένο κλίμα.

Η Αναστασία Αρμένη αναλαμβάνει τον δύσκολο ομώνυμο ρόλο και καταφέρνει να αποδώσει τις λεπτές ψυχολογικές αποχρώσεις του χαρακτήρα της. Η δυσαρέσκεια είναι διάχυτη στο πρόσωπό της, όταν διαπιστώνει ότι περιστοιχίζεται από μίζερες συνθήκες, που κάνουν τη ζωή της γελοία. Ομοίως έκδηλη είναι η αλαζονεία της απέναντι σε όσους θεωρεί κοινωνικά κατώτερούς της. Ταυτόχρονα, αποπνέει μια ρεαλιστική και απόλυτα πιστευτή χαιρεκακία, βλέποντας ότι βρίσκουν στόχο οι ραδιουργίες της, που παρασύρουν έναν άνθρωπο σε αδιέξοδο και απελπισία. Στις σκηνές που οι τόνοι ανεβαίνουν, έδωσε περισσότερη ένταση στη φωνή της, για να υπογραμμιστεί το βάθος της εσωτερικής τραγικότητας της ηρωίδας. Συνολικά, η ηθοποιός δημιουργεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πορτρέτο ενός μοιραίου θηλυκού, που συνδυάζει την ομορφιά με το θάρρος.

Η Μαρία Καλλιαμβάκου με ευγένεια και μητρική τρυφερότητα πλάθει τη στοργική θεία. Διαθέτει σκηνική άνεση και χρωματίζει καταλλήλως τη φωνή της, όπου χρειάζεται. Με εντυπωσιακή απλότητα και φυσικότητα υποδύθηκε ο Ευάγγελος Μιχάλης τον υποταγμένο, ανώριμο και καλοκάγαθο σύζυγο της Έντα. Ο Σπύρος Κανελάκης δίνει μια πολύ ενδιαφέρουσα ερμηνεία, ξεδιπλώνοντας τον υφέρποντα κυνισμό, από τον οποίο διακατέχεται ο δικαστής Μπρακ. Η Λαμπρινή Ζώτου είναι γοητευτικά αφελής ως Τέα Έλβστεντ, ενώ ο Νίκος Δερτιλής είναι σκοτεινός και μυστηριώδης ως Άιλερτ Λέβμποργκ, αναδεικνύοντας τις αντιθέσεις του χαρακτήρα του. Καίρια η Έλενα Μούγιου στον ρόλο της υπηρέτριας.

Σε γενικές γραμμές, πρόκειται για μια καλοδουλεμένη παράσταση, που στηρίζεται στις υψηλές ερμηνευτικές τεχνικές και περιγράφει διάφορες εκφάνσεις της γυναικείας, κυρίως, ιδιοσυγκρασίας, αλλά και που φαντάζει αρκετά επίκαιρη, καθώς οι βασικές πτυχές της ανθρώπινης φύσης παραμένουν αναλλοίωτες μέσα στον χρόνο.

Η παράσταση τελειώνει ευφυώς, με την Μυρτώ Καμβυσίδη να ερμηνεύει εξαιρετικά –στην ουγγρική γλώσσα μάλιστα- το ιδιαίτερο τραγούδι «Szomorú Vaśarnap» («Gloomy Sunday»), το οποίο έχει συνδυαστεί με πάρα πολλές αυτοκτονίες. 

«Έντα Γκάμπλερ»

Συντελεστές παράστασης:
Συγγραφέας: Ερρίκος Ίψεν
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Γεωργαλάς
Σκηνογραφική-ενδυματολογική επιμέλεια: Μαρία Αλανιάδη
Φωτισμοί: Παναγιώτης Λαμπής
Μουσική: Διονύσης Μπάστας
Τραγούδι: Μυρτώ Καμβυσίδη
Φωτογραφία: Γιώτα Λοτσάρη
Δημιουργικό: Νίκος Πατρώνας
Τεχνική επιμέλεια: Ανδρέας Σκουλίδας
Υποστήριξη παραγωγής: Μαρία Λούπη
Παίζουν: Αναστασία Αρμένη, Νίκος Δερτιλής, Λαμπρινή Ζώτου, Μαρία Καλλιαμβάκου, Σπύρος Κανελάκης, Ευάγγελος Μιχάλης, Έλενα Μούγιου

Θέατρο “Λιθογραφείον”
Μαιζώνος 172 & Τριών Ναυάρχων 
Τηλ.: 2610 328394

Σελίδα του θεάτρου στο facebook: https://www.facebook.com/%CE
Παραστάσεις:
Πέμπτη έως Κυριακή στις 9:30 μμ, μέχρι και 10/4
Διάρκεια: 100’ 
Εισιτήρια:
Γενική είσοδος: 12 €
Μειωμένο: 8€ (φοιτητικό, ανέργων, πολυτέκνων, ομαδικό άνω των 10 ατόμων)
Ατέλειες: 6€ (Θεατρικών Σπουδών, Θεατρολόγων, σπουδαστές Δραματικών Σχολών)