Οι Ασυγχώρητοι (1992): Ο θάνατος της μυθολογίας της Δύσης

του Κώστα Νταλιάνη

Το τελευταίο, μεγαλειώδες γουέστερν του Κλιντ Ήστγουντ είναι σκοτεινό, συναρπαστικό και δεν διστάζει να ασχοληθεί με δύσκολα ζητήματα. Οι «Ασυγχώρητοι» είναι ένα ρεαλιστικό έπος πάνω στο πέρασμα του χρόνου, τη μελαγχολία, την ομορφιά, το θάρρος και την ιστορική πραγματικότητα. Με τη 16^η ταινία του, ο Ήστγουντ κέρδισε, έστω και καθυστερημένα, την αναγνώριση ως σκηνοθέτης, αποσπώντας το όσκαρ καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας.

Παράλληλα, όμως, προχώρησε και σε μια ριζική επανεξέταση του ανώνυμου, λιγομίλητου κι εξαιρετικά άνετου ήρωα, που συναντάμε στα παλιότερα έργα του. Η ταινία αναγνωρίστηκε ως το σπουδαίο αντιρομαντικό γουέστερν. Γερασμένοι πιστολάδες, καταπιεσμένες γυναίκες και η οδυνηρή ασχήμια του θανάτου παρέχουν το σκοτεινό υλικό του έργου. Η απομυθοποίηση των ηρωισμών του γουέστερν σε συνδυασμό με την ύπαρξη ενός συγγραφέα φτηνών αναγνωσμάτων, που πλαστογραφεί και μεγαλοποιεί τα αιματηρά γεγονότα, στα οποία είναι μάρτυρας, προσδίδουν μια σαρκαστική διάσταση στην ταινία.

Ο Ήστγουτ υποδύεται τον Ουίλιαμ Μάνι, ένα φονιά, που έχει αποσυρθεί, έχοντας πρώτα μετανοήσει χάρη στην αγάπη της γυναίκας του. Η τελευταία πέθανε αφήνοντάς τον να αγωνίζεται να μεγαλώσει δυο παιδιά σε μια άθλια φάρμα. Ο Μάνι δεν θέλει να χάσει την ανθρωπιά του, παράλληλα, όμως, αποφασίζει να διεκδικήσει μαζί με ένα παλιό σύντροφό του, τον Νεντ (Μόργκαν Φρήμαν), την αμοιβή, που προσφέρουν οι γυναίκες ενός οίκου ανοχής. Η αποστολή τους είναι να βρουν και να σκοτώσουν αυτούς, που χαράκωσαν το πρόσωπο μιας πόρνης στο μελαγχολικό Μπιγκ Ουίσκι, όπου ο σκληρός σερίφης Λιτλ Μπιλ (Τζιν Χάκμαν) αδιαφορεί για το αίτημα των γυναικών να αποδοθεί δικαιοσύνη.

Με κίνητρο την αμοιβή, που προσφέρεται, καταφτάνει στην πόλη και ο επαγγελματίας δολοφόνος Ίνγκλις Μπόμπ (Ρ.Χάρις) συνοδευόμενος από το βιογράφο του, έναν από εκείνους τους δημοσιογράφους από τα ανατολικά μέρη των Ηνωμένων Πολιτειών, που στις φτηνές νουβέλες τους μεταμόρφωναν μερικά από τα μεγαλύτερα καθάρματα σε παράνομους ήρωες.

Η ταινία του Ήστγουντ ξεχωρίζει κυρίως χάρη στον ανατρεπτικό τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει την μυθολογία της Παλιάς Δύσης. Οι φοβεροί ντεσπεράντο και οι ηρωικές πράξεις αντιπαρατίθενται με την σκληρή πραγματικότητα, όπως τη θυμούνται ο Μάνι και ο Νεντ, καθώς και με το πόσο άσχημο είναι να πυροβολείς κάποιον. Η ταινία περιλαμβάνει μερικές σκληρές σκηνές, από το χαράκωμα της νεαρής πόρνης μέχρι το αναπόφευκτο φινάλε. Σε αντίθεση με τα όσα διαδραματίζονται, το σκηνικό παραμένει πανέμορφο καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας.

Οι ερμηνείες των Χάκμαν και Φρήμαν ξεχωρίζουν, ωστόσο αξίζει να επισημάνει κανείς μια ενδιαφέρουσα αμφισημία γύρω από το χαρακτήρα που υποδύεται ο Ήστγουντ. Οι θεοσεβούμενες εκφράσεις του Μάνι και η απώλεια της διάθεσής του να σκοτώνει, την οποία επικαλείται συνεχώς, δεν πείθουν. Στο τέλος, ο Μάνι γίνεται ένα αμάλγαμα όλων εκείνων των βίαιων εκδικητών-καβαλάρηδων, που υποδύθηκε ο Ήστγουντ στην μακρόχρονη καριέρα του.

Οι «Ασυγχώρητοι» αποτελούν ένα εξαιρετικό δείγμα γραφής ενός δεξιοτέχνη σκηνοθέτη, ο οποίος μεταφέρει εδώ όλη τη γνώση, που διαθέτει, πάνω σε ένα είδος, που μόνος του διατήρησε ζωντανό, όταν είχε μπει στο περιθώριο. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο Χάκμαν στο παρελθόν, πριν αγοράσει ο Ήστγουντ τα δικαιώματα της ταινίας, είχε απορρίψει το σενάριο. Στο τέλος της ταινίας συγκίνηση προκαλεί η αφιέρωση του έργου στη μνήμη των δασκάλων του Ήστγουντ, Σέρτζιο Λεόνε και Ντον Σίγκελ, οι οποίοι αναμφίβολα θα ένιωθα υπερήφανοι.