Matchstick Men (2003): Ένα ερμηνευτικό ρεσιτάλ από τον Νίκολας Κέιτζ

Tου Κώστα Νταλιάνη

Το «Επαγγελματίες απατεώνες» του Ρίντλεϊ Σκοτ αφηγείται τρεις ιστορίες, καθεμιά από τις οποίες μπορεί να στηρίξει μια ταινία από μόνη της. Έχουμε, πρώτα, την ιστορία ενός ανθρώπου αποκομμένου κοινωνικά, λόγω των νευρωτικών εμμονών του. Δεύτερον, την ιστορία δύο κομπιναδόρων, που ετοιμάζουν μια μεγάλη «δουλειά». Και τρίτον, την ιστορία ενός άντρα, ο οποίος συναντά την ανήλικη κόρη, που δεν γνώριζε ότι είχε. Ο ήρωας και στις τρεις ιστορίες είναι ο Ρόι (Νίκολας Κέιτζ), που υποφέρει από αγοραφοβία, κρίσεις πανικού, ψυχαναγκαστικές διαταραχές κι αρκετά άλλα. Στην αρχή της ταινίας  τον βλέπουμε μαζί με τον Φρανκ (Σαμ Ρόκγουελ), τον συνεργάτη στο κόλπο, εν ώρα «δουλειάς»: Πείθουν από το τηλέφωνο τα θύματα τους ότι έχουν επιστροφή φόρου κι ύστερα τα επισκέπτονται, υποδυόμενοι τους ομοσπονδιακούς πράκτορες, που ζητούν συνεργασία, για να πιάσουν τους απατεώνες του τηλεφώνου. Ο Φρανκ, όμως, ανικανοποίητος ρωτά συνεχώς τον Ρόι πότε θα είναι έτοιμος, για να αναλάβουν μια πραγματικά μεγάλη «δουλειά», πράγμα δύσκολο για έναν άνθρωπο που μετά βίας καταφέρνει να βγει από το σπίτι του: Μια ανοιχτή πόρτα στο σπίτι ή ένας κόκκος άμμου πάνω στο χαλί μπορεί να προκαλέσει στον Ρόι κρίση πανικού, σπασμούς και ψυχαναγκαστικά επεισόδια και μόνο τα χάπια, που του γράφει ο Δόκτωρ Κλάιν (Μπρους Άλτμαν) φαίνεται να τον κρατούν σε μια ισορροπία.

 
Ο στόχος της κομπίνας είναι ο Φρεσέτ (Μπρους ΜακΓκιλ), ο οποίος θέλει να πλουτίσει ξεπλένοντας τεράστια ποσά από την Αγγλία, τα οποία ο Ρόι κι ο Φρανκ έχουν στα χέρια τους. Ο τρόπος που στήνουν την παγίδα και παρασέρνουν τον Φρεσέτ στο παιχνίδι τους είναι συναρπαστικός. Το μυστικό, όπως εξηγεί ο Ρόι, είναι ότι δεν κλέβει τα λεφτά των άλλων: «Απλώς μου τα δίνουν οι ίδιοι». Τα θύματά του πάντα πιστεύουν ότι είναι δική τους ιδέα κι από την στιγμή που παραβαίνουν τον νόμο, σε ποιον μπορούν να στραφούν;

Παράλληλα, ο Δρ. Κλάιν μαθαίνει περισσότερα για τον παλιό, ατυχή γάμο του Ρόι, από τον οποίο προήλθε η – δεκαπεντάχρονη τώρα - κόρη του, Άντζελα (Άλισον Λόμαν). Ο Ρόι είναι τόσο νευρωτικός, που όταν αποφασίζει να την συναντήσει για πρώτη φορά, πείθει τον ψυχίατρο του να την πάρει αυτός τηλέφωνο για να κλείσουν ραντεβού. Την συναντά, τελικά, μετά το σχολείο της, με τα τικ και τους ψυχαναγκασμούς του να είναι παρών κι η Άντζελα έρχεται σπίτι του δοκιμαστικά για ένα Σαββατοκύριακο. Στην αρχή, ο Ρόι διστάζει να μιλήσει για τον εαυτό του, αλλά, όταν τελικά το κάνει, παραδέχεται ότι δεν είναι υπερήφανος για την «δουλειά» του: Αυτή είναι η πρώτη στιγμή στην ταινία, όπου ο ήρωας φαίνεται ήρεμος και χαλαρός, κάτι που σημαίνει πολλά για την τροπή, που θα πάρει η ταινία.

Το σενάριο των αδερφών Τεντ και Νίκολας Γκρίφιν (που διασκεύασαν το μυθιστόρημα του Έρικ Γκαρσία) είναι εξαιρετικό. Ο Κέιτζ αγόρασε τα κινηματογραφικά δικαιώματα του βιβλίου πριν καν εκδοθεί κι αυτό δεν είναι καθόλου παράξενο, μιας και ο χαρακτήρας του Ρόι είναι από τους καλύτερους της τελευταίας εικοσαετίας. Είναι ψυχάκιας, πανέξυπνος κομπιναδόρος και συγχρόνως πατέρας που μαθαίνει σταδιακά να αγαπά – όλα σε ένα. Οι πλευρές αυτές του χαρακτήρα, φυσιολογικά, θα έπρεπε να αντιφάσκουν, όμως, ο Κέητζ τις συνδυάζει αρμονικά κι αβίαστα. Βρίσκει την σωστή ισορροπία, εκεί όπου οι περισσότεροι θα χάνονταν: Είναι γεμάτος ένταση, ευάλωτος κι αδίστακτος συγχρόνως.

Ο Κέιτζ συχνά κατηγορείται για ερμηνευτική επιδειξιομανία, αλλά εγώ βλέπω το στυλ του ως «ακροβατικό»: Είναι τολμηρός κι άφοβος, παίρνοντας τεράστια ρίσκα σε ρόλους όπως στο «Αφήνοντας το Λας Βέγκας», «Adaptation», «Διαφθορά στη Νέα Ορλεάνη», «Τα σταυροδρόμια τις ψυχής (κρίμα που η συγκεκριμένη ταινία δεν ήταν αντάξια της ερμηνείας του) , «Ατίθαση καρδιά» κ.α. Σαν ηθοποιός έχει μια παθιασμένη αφοσίωση, που διακατέχει και τους χαρακτήρες που παίζει. Κανείς άλλος δεν μπορεί να εξωτερικεύσει την ψυχική ταραχή τόσο αποτελεσματικά όσο αυτός. Όταν ρίχνει κατά λάθος τα χάπια του στον νεροχύτη και το γραφείο του ψυχιάτρου είναι κλειστό, ο Κέητζ έχει μια σκηνή στο φαρμακείο, η οποία είναι ισάξια με τις εναρκτήριες στιγμές του «Αφήνοντας το Λας Βέγκας»: Ερμηνεύει άριστα έναν χαρακτήρα, που απεγνωσμένα προσπαθεί να πάρει αυτό που έχει ανάγκη, πριν καταρρεύσει.

Ο συμπρωταγωνιστής του Κέιτζ στο «Άρχοντας του πολέμου», Ήθαν Χοκ, είχε πει για αυτόν: «Είναι ο μόνος ηθοποιός από την εποχή του Μάρλον Μπράντο, ο οποίος έφερε κάτι πραγματικά καινούριο στην υποκριτική τέχνη. Κατάφερε να μας απομακρύνει από την εμμονή με το νατουραλιστικό στιλ ερμηνείας και να μας πάει σε ένα άλλο είδος υποκριτικής, το οποίο φαντάζομαι ότι ήταν δημοφιλές την εποχή των παλιών τροβαδούρων.» Αρκετές φορές, βέβαια, ο Κέητζ αποτυγχάνει στις επιλογές του, αλλά, όταν επιτυγχάνει, φτάνει σε ερμηνευτικές κορυφές.

Ο Ροκγουελ, η Λόμαν, ο ΜακΓκιλ κι ο Άλτμαν αποτελούν ιδανικές επιλογές για τους ρόλους τους, πράγμα πολύ σημαντικό στην συγκεκριμένη περίπτωση, μιας και πρέπει να μας πείσουν, χωρίς η ταινία να επιμείνει ιδιαίτερα σε αυτό. Ειδικά η Λόμαν λάμπει. Στην πραγματικότητα, κατά το γύρισμα της ταινίας, ήταν είκοσι-τεσσάρων χρονών, αλλά πείθει απόλυτα ως δεκαπεντάχρονη κοπέλα, με τις κοριτσίστικες κινήσεις, το παιδικό βλέμμα και την ευάλωτη αγάπη για τον πατέρα της.

Επειδή πρόκειται για ταινία με κομπιναδόρους και κομπίνες - και συνεπώς ανατροπές - δεν θα αποκαλύψω παραπάνω για την πλοκή, αλλά θα μιλήσω για την τελευταία σκηνή – αυτή που αρχίζει με το «Ένα χρόνο αργότερα» -, η οποία πολύ εύκολα θα μπορούσε να καταστρέψει την ταινία. Ο Ρίντλεϊ Σκοτ κι οι ηθοποιοί, όμως, ξέρουν ακριβώς πως πρέπει να την χειριστούν. Βασίζονται στο ποιοι πραγματικά είναι αυτοί οι άνθρωποι. Αν αναλογιστείς τι έχουν περάσει κατά την διάρκεια της ταινίας και τι σήμαινε ο ένας για τον άλλον, τότε η σκηνή αυτή προσφέρει μια μορφή κάθαρσης και κλείνει ιδανικά την ιστορία.

Imdb

Poster

Trailer